Azimut və rumbların ölçülməsi

Azimut və rumbların ölçülməsi

Yer üzərindəki xəttin azimutunu ölçmək üçün bussoluxəttin bir A nöqtəsi üzərində üfqi vəziyyətdə qururlar. Sonra180⁰ bölgü qarşısında olan göz dioptrundan baxıb, əşyadioptrunun sapını xətti üzərində olan bir B nöqtəsinə tuşlayırlar.

Əqrəb sakit olandan sonra, onun şimal ucunun göstərdiyihesabı alıb qeyd edirlər. Bu ədəd həmin xəttin azimutunu ifadəedəcəkdir.

Əgər göz dioptru O bölgüsü üzərində qurulubsa, o zamanxəttin azimutunu tapmaq üçün əqrəbin cənub ucunun göstərdiyihesabı almaq lazımdır.

Şkalada bölgülər saat əqrəbi hərəkətinin əksistiqamətində qeyd edilmişsə, bu hesablar düzgün olacaqdır, əkshalda, tapılmış qiymətlər 360⁰-dən çıxılmalıdır.

Ştativli Stefan bussolu ilə azimutu ölçmək əqrəb bussolhalqasının sıfır diametri üzərində düşənə qədər aləti fırladırlarvə sıxma fintini bərkidib, dioptrun kollimasiya müstəvisinimüşahidə olunası nöqtəyə tuşlayırlar. Bu halda göz dioptrununyanındakı vernyerin vasitəsi ilə limbdən götürülmüş hesab həminxəttin azimutu olacaqdır.

Rumbları bu qayda ilə ölçürlər: bussolu qurub, dioptrlarıbir nöqtəyə tuşlayır və əqrəb sakit olduqdan sonra, onun hansıucunun əşya dioptruna yaxın olduğuna baxırlar: şimal ucu yaxınolarsa, rumbun adının birinci hərfi N (nord), cənub ucu yaxınolarsa S (zyüd) olacaqdır. Sonra əşya dioptrunun, əqrəbindioptra yaxın olan ucundan hansı tərəfə meyl etdiyinə baxırlar,əşya dioptrunun göstərdiyi istiqamət şərq (sağ) tərəfə meyletmişsə, rumbun adının ikinci hərfi O (ost), qərb (sol) tərəfəmeyl etmiş olarsa, W (vest) olacaqdır. Bundan sonra əqrəbin həriki ucunun şkalada göstərdiyi hesabı götürürlər. Bu iki hesabınorta qiyməti rumb bucağının ölçüsünü göstərəcəkdir.

Azimutu ölçdükdə alınan nəticəni yoxlamaq məqsədi iləəqrəbin ikinci ucunun göstərdiyi hesabı da alırlar. Bu hesabbirincidən 180⁰ fərqlənməlidir. Rumbu ölçdükdə isə hesablarbərabər olmalı və ya hər iki halda 15^/-dən artıq səhvolmamalıdır.

Azimut və rumb bucaqlarını bussol ilə ölçəndə hesabdəqiqliyi 15^/ qəbul olunur, çünki çöl şəraitində maqnitli əqrəbingündəlik dəyişməsi hesaba alınmır və onun üçün də maqnitliəqrəbin göstərişində həmişə 15^/ səhvin alınması güman edilir.

Əl bussolu ilə işlədikdə, hesab, bussol şkalasının titrəyişikəsildikdən sonra alınmalıdır.